In de wereld van acute zorg telt elke seconde. Wanneer een slachtoffer een ernstige, levensbedreigende bloeding heeft, kan jouw snelle en doortastende optreden het verschil maken tussen leven en dood. Een cruciaal hulpmiddel in deze situaties is het tourniquet. Laten we dieper ingaan op het belang en de juiste toepassing ervan, gebaseerd op de richtlijnen van Tactical Combat Casualty Care (TCCC) en wetenschappelijke onderzoek.

In December 2024 bezocht Mike (die naast eigenaar en instructeur nog steeds als reservist bij Defensie werkt) een symposium over de inzet van medisch personeel onder extreme onderstandigheden. Een van de voordrachten ging over het tourniquet. Een samenvatting en verdieping van deze voordracht vind je hier aan. Mocht je vragen hebben n.a.v. het lezen van dit blog, neem gerust contact met ons op.

Waarom een Tourniquet?

Een tourniquet is niet zomaar een verband; het is een krachtige tool om catastrofale bloedingen in ledematen te stoppen. De geschiedenis van het tourniquetgebruik in de moderne geneeskunde gaat terug tot 1966, toen de eerste richtlijnen werden opgesteld. Sindsdien heeft onderzoek aangetoond dat correct gebruik van een tourniquet de overlevingskansen aanzienlijk verhoogt bij ernstige bloedingen.

Lees ook " Zijn geimproviseerde tourniquets effectief?" 

• TCCC Richtlijnen: De TCCC-richtlijnen hebben een revolutie teweeggebracht in de behandeling van ernstige bloedingen.
• Eastridge Studie (Juni 2021): Een belangrijke studie van Eastridge toonde aan dat het gebruik van de Combat Application Tourniquet (C.A.T.) heeft geleid tot een significante daling van het aantal vermijdbare sterfgevallen op het slagveld. De studie "death on the battlefield" toonde een daling van 7,8% naar 2,6% (een daling van 76%) in vermijdbare sterfgevallen door het gebruik van de C.A.T.
• Kraig JF et al. (2009): De studie "Survival with emergency tourniquet use to stop bleeding in major limb trauma" (Ann Surg 2009;249(1):1-7) bevestigt de levensreddende rol van tourniquets bij ernstig ledemaattrauma.
• Lakstein D et al. (2003): "Tourniquets for hemorrhage control on the battlefield; a 4-year accumulated experience" (J. Trauma 2003;54:S221-225) biedt inzicht in de effectiviteit van tourniquets in een militaire context.

De angst voorbij: Durf te handelen

Vaak heerst er angst en terughoudendheid bij het gebruik van een tourniquet. Gedachten over mogelijke complicaties kunnen verlammend werken. Maar onthoud: het niet stoppen van een arteriële bloeding leidt vrijwel zeker tot de dood. Jouw actie is essentieel!

Tourniquet fouten om te vermijden:

• Te lang wachten met aanbrengen: Tijd is van essentieel belang. Aarzel niet bij een levensbedreigende bloeding.
• Geen 2e tourniquet plaatsen: Als de bloeding niet stopt na het aanbrengen van de eerste tourniquet, plaats dan een tweede tourniquet proximaal van de eerste.
• Tourniquet gebruiken voor kleine bloedingen: Gebruik een tourniquet alleen bij ernstige, levensbedreigende bloedingen.
• Verkeerde plaatsing: Plaats de tourniquet correct en corrigeer de plaatsing indien nodig.

Tips voor effectief gebruik van het tourniqet:

• Plaatsing:
  • Plaats de tourniquet over de kleding (uniform), indien mogelijk.
  • Plaats de tourniquet net proximaal van de bloeding.
  • Gebruik alleen de "High and Tight" methode als de bloedingsfocus niet te vinden is.
• Aandraaien: Draai de tourniquet strak aan tot de bloeding stopt. Een goed aangebracht tourniquet is pijnlijk; dit is normaal.
• 2e Tourniquet: Als de bloeding niet stopt, plaats een tweede tourniquet proximaal van de eerste.
• Tijdnotatie: Noteer altijd de tijd van aanbrengen. Deze informatie is cruciaal voor het behandelend medisch personeel.
• Evaluatie:
  • Re-evalueer de tourniquet regelmatig om er zeker van te zijn dat deze nog steeds nodig is en correct is geplaatst.
  • Overweeg reperfusie van de extremiteit indien mogelijk en geïndiceerd.
• Training: Regelmatige training en oefening zijn essentieel om vertrouwd te raken met het gebruik van een tourniquet. Life-line-trainingen kan u hier bij helpen. Training wordt pas een ruggenmergreflex na herhaling. Train je team!

Belangrijke observaties uit onderzoek:

• Een studie wees uit dat van de 79 tourniquets, het de tourniquets waren die het verschil maakten.
• Van de gewonde personen met 64 aangebrachte tourniquets die in het ziekenhuis werden afgeleverd, hadden 54 voelbare pulsaties en 11 voelbare pulsaties.
• 71 (90%) van de tourniquets was van het type C.A.T., 10% waren andere type tourniquets.
• 83% van de tourniquets werd gebruikt om veneuze bloedingen te stoppen, 17% om arteriële bloedingen te stoppen.
• Echter, slechts 5 van de 14 gevallen werden correct gebruikt.
• De Russo-Oekraïense Oorlog (J Spec Oper Med 2024 Mar 13):
  • Uit een studie van 2496 gewonden bleek dat 84,4% letsel had aan de onderste extremiteit.
  • De tourniquet zat gemiddeld 205,9 minuten om (variërend van 50-380 minuten).
  • 92 (3,7%) ledematen moesten worden geamputeerd.
  • 101 doden (4%), 11 gewonden hadden tourniquet syndroom (<1%).

• Complicaties bij Langdurig Tourniquetgebruik (Military Medicine, 2008):
  • Evaluatie (losmaken) wordt aanbevolen om de 2 uur.

  • 2 uur tourniquetgebruik verhoogt het risico op permanente zenuwschade.

  • 6 uur tourniquetgebruik verhoogt het risico op irreversibele ischemie.

  • Rhabdomyolyse kan leiden tot nierbeschadiging (creatinefosfokinase), maar dit is zelden permanent.
• Mythes ontkracht (Deployedmedicine.com):
  • Mythe: Alle tourniquets moeten "High & Tight" worden aangebracht.
  • Feit: "High & Tight" is alleen geschikt in "Care Under Fire" situaties wanneer de exacte locatie van de levensbedreigende bloeding moeilijk te bepalen is.
  • Mythe: Zodra een tourniquet is aangebracht, laat je het met rust.
  • Feit: Eerder aangebrachte tourniquets moeten worden herbeoordeeld in "Tactical Field Care" om de bloeding onder controle te houden en de juiste plaatsing te garanderen.
  • Mythe: Tourniquets kunnen alleen worden verwijderd of omgezet door een chirurg.
  • Feit: Tourniquets moeten worden herbeoordeeld en correct op het ledemaat worden geplaatst of worden omgezet in een hemostatisch/drukverband door iedereen die hiervoor is opgeleid.

Take Home Message:

• Plaats de tourniquet zo dicht mogelijk bij de bloeding.
• Re-evalueer de tourniquet regelmatig: is deze (nog) nodig?
• Overweeg reperfusie van de extremiteit indien mogelijk en geïndiceerd.
• Training wordt pas een ruggenmergreflex na herhaling.
• Train je team!

Jouw rol als eerstehulpverlener is van onschatbare waarde. Met de juiste kennis en vaardigheden kun je levens redden. Durf te handelen, wees zelfverzekerd en weet dat jouw acties het verschil maken. Elke training, elke oefening en elke ervaring versterkt jouw vermogen om in cruciale momenten effectief te zijn.

Blijf leren, blijf oefenen en wees de held die jij bent!

Ik hoop dat deze blogpost je helpt, en zorg er alstublieft voor dat je bij het toepassen van eerste hulp altijd de geldende protocollen en trainingen opvolgt.

Bekijk hier het trainingsaanbod van Life-Line-Trainingen